وسایل و ابزار سفالگری

وسایل سفالگری و ابزار مورد نیاز در این حرفه هنری بسیار متنوع هستند و هنرمندان سفالگر برای خلق یک آثار هنری به ابزار و وسایل گوناگونی نیاز دارند. با توجه به این که سفالگری یکی از هنرهای خاص و پرطرفدار است در این مطلب قصد داریم به طور کامل به معرفی ابزار سفالگری بپردازیم.

در صورتی که در این مطلب به ابزار یا مواد اولیه که در هنر سفالگری استفاده می‌شود، اشاره نشده است خوشحال می‌شویم در انتهای مطلب در بخش نظرات، این ابزار را معرفی کنید و در تکمیل شدن این مطلب به ما یاری رسانید.

خاک رس

یکی از ضروری‌ترین مواد اولیه مورد نیاز در ساخت ظروف و وسایل سفالی خاک رُس یا گِل رُس است که در ادامه به طور کامل توضیح داده شده است.

در اصطلاح زمین‌شناسی، خاک رس ماده‌ای ریز دانه است که در همه جای زمین یافت می‌شود. دو ماده‌ی اصلی خاک رس عبارتند از: آلومینویم و سیلیکه که منشأ آن‌ها سنگ‌های آذرین و دگردیس است.

خاک رس طبیعی از فلدسپات یا سنگ‌های گرانیتی که به سبب فعالیت‌های آب و هوایی و جریان یخ رودها در طول میلیون‌ها سال تجزبه شده‌اند، به وجود آمده است. خاک رس به دو دسته تقسیم می‌شود.

دسته‌ی اول، خاک رس اولیه و رسوبی نامیده می‌شود زیرا می‌توان آن را در جای که شکل گرفته، یافت و این نوع خاک نسبتا کمیاب است. مهم‌ترین خاک رس اولیه، «کائولن» است که عموما به نام گِل چینی شناخته می‌شود. این خاک بسیار خالص و سفید است اما به دلیل اندازه‌ی درشت ذراتش، کاربرد آن برای کارهای دستی مشکل به نظر می‌رسد.

بنتوینت نوع دیگری از خاک رس اولیه است ام بینهایت ریزدانه و شکل‌پذیر است. بنتونیت به خاک رسی که کمتر شکل‌پذیر باشد اضافه می‌شود تا حجم‌پذیری آن خاک را افزایش دهد. به دلیل رنگ سفید خاک رس اولیه، این خاک اصلی‌ترین ماده‌ی تشکیل‌دهنده، گِل‌هایی مانند خاک چینی است.

خاک رس رسوبی یا ثانویه با خاک رس اولیه متفاوت است زیرا در طول زمان دچار فرسودگی و هوازدگی می‌گردد و به واسطه‌ی آب، باد و یخ رودها از مبدأ اصلی خود حرکت می‌کند در نتیجه، خاک‌های رس رسوبی ریزدانه‌هایی با اندازه‌ای مناسب‌تر دارند و شکل‌پذیرتر هستند.

انواع خاک رس در هنر سفالگری

خاک رس چینی: نوی خاک رس اولیه با دمای پخت بالا و در نوع خود شکل‌ناپذیر است اما به شکل عام قابل ترکیب با خاک‌های رس دیگر و لعاب است. ملوچیت نوعی خاک رس شیشه‌ای لعاب‌دار است که در درجات گوناگون به عنوان یک خاک رس پخته سفید، در بدنه‌ی بسیاری از گل رس به کار می‌رود.

بنتونیت: خاک رس اولیه‌ای که به گل برای افزایش شکل‌پذیری اضافه می‌شود. به اندازه‌ی یک یا دو درصد به ترکیب لعاب اضافه می‌شود. همیشه بنتوینت را به دیگر اجزای ترکیبی خشک لعاب، قبل از افزودن آب اضافه کنید در غیر این صورت در ترکیب مخلوط نخواهد شد.

گِل ball: نوعی از خاک رس ثانویه است که نرم و به شدت شکل‌پذیر است. به اندازه‌ای که به تنهایی نمی‌توان از آن استفاده کرد. بعد از پخت رنگش به سفید یا کرم مایل به سفید تبدیل می‌شود و عموما در لعاب یا به عنوان جزئی ترکیبی در ظروف چینی و سرامیک استفاده می‌شود.

گِل سرامیک: این نوع خاک به ندرت به شکل طبیعی یافت می‌شود و معمولا ترکیبی از گل ball و مواد معدنی دیگر است که به منظور افزودن کیفیتی خاص، به کار خام یا پخته اضافه می‌شود. این نوع خاک اغلب در حالت خام به رنگ طوسی است اما بعد از پخت به سفید تغییر رنگ می‌دهد.

خاک رس آتشین: خاکی به شدت نسوز (مقاوم در برابر دمای بالا) که در معادن زغال‌سنگ یافت می‌شود و نام خود را نیز از آنجا گرفته است. این خاک به تنهایی یا با خاک‌های رس دیگر استفاده می‌شود. در هنگام پخت به زرد مایل به قهوه‌ای (نخودی) تغییر رنگ می‌دهد و از آن برای ساخت گراگ‌ها بهره می‌گیرند. این نوع خاک بعد از پخت به ذراتی در اندازه‌هی متفاوت خرد می‌شود.

خاک قرمز: این نوع خاک نسبت به انواع دیگر در طبیعت به وفور یافت می‌شود و رنگ خود را از حجم آهن بالایش به دست آورده است.

بعضی از سفالگران خاک رس خود را با مواد خام خریداری شده ترکیب می‌کنند چون به دنبال کیفیت خاصی هستند که در انواع تجاری موجود نمی‌توان یافت یا ممکن است به منبعی طبیعی از خاک مختص منطقه‌ای خاص است دسترسی داشته باشند و این به کارشان اعتبار می‌بخشد.

گل ball اساس اکثر گل‌ها را تشکیل می‌دهد و یک نوع فلاکس (پایین‌آورنده‌ی نقطه ذوب در سفالگری) مانند فلدسپار به آن اضافه می‌شود تا محصول پخته شده، استحکام خوبی داشته باشد. خاک رس چینی و پودر گچ سفید نیز برای تنظیم شکل‌پذیری اضافه می‌شوند و گراگ (خاک پخته شده) احتمال کج شدن را کم و مقاومت گل را در برابر صدمات حرارتی افزایش می‌دهد.

ابزارهای مورد نیاز در سفالگری

برای ساخت و تولید ظروف و اشیا سفالی به ابزار و وسایل مختلفی نیاز است و با استفاده از این وسایل چندین مرحله باید طی شود تا یک اثر هنری سفالی ساخته شود. ابزارها و وسایل مورد نیاز در هنر سفالگری به چند دسته تقسیم می که در جدول زیر به طور مختصر به معرفی آن‌ها پرداخته‌ایم و در ادامه کاربرد هر یک از آن‌ها را توضیح داده‌ایم.

ابزارهای تراش و برش

در این بخش از مطلب قصد داریم، ابزارهایی را که برای تراش و برش در سفالگری استفاده می‌شود را معرفی کنیم.

تیغه‌ی سفالگران

 اغلب هنگام سفالگری به تیغه احتیاج خواهیم داشت. تیغه‌ی سفالگری شکل بسیار مناسبی برای رفع بسیاری از نیازها دارد. از این تیغه با بسته‌بندی چندتایی و با قیمتی ارزان در دسترس است.

این وسیله همچنین بسیار خوب کار می‌کند. انتهای تیغه‌ی تیز شده‌ی اره‌ی آهن‌بری هم همین کار را انجام خواهد داد به علاوه این که لبه‌ی دندانه‌دار آن می‌تواند ابزار دیگری با کاربرد متفاوت باشد.

تیغه‌ی سوهان

تیغه‌ی سوهان، ابزاری فوق‌العاده برای تراشیدن سطح سفال، دیواره‌ها و خلق سطحی با بافتی تزئینی است. تیغه‌ها دراندازه‌هایی گوناگون موجود هستند اما سعی کنید از رنده‌های قدیمی پنیر استفاده کنید. اندازه‌های متفاوت می‌توانند واقعا بافتی بزرگ ایجاد کنند.

انواع سمباده

همیشه باید یک سمباده در دسترس داشته باشید چون اغلب آثارتان به سمباده‌های منعطف‌تر برای هموار کردن و متراکم کردن سطح کار احتیاج خواهند داشت.

ابزارهای پایه‌ای

با توجه به این که وسایل و ابزار مورد استفاده در هنر سفالگری به چند دسته تقیسم می‌شوند در این بخش به معرفی انواع ابزارهای پایه‌ای مورد استفاده در هنر سفالگری پرداخته‌ایم.

ابزارهای حلقوی

از ابزارهای حلقوی برای تراشیدن زمینه‌ی سفال‌های چرخ‌کاری استفاده می‌کنند. همچنین این ابزارها برای توخالی کردن نمونه‌های دست‌ساز به خصوص حجم‌های مجسمه‌ای قابل استفاده هستند.

به عنوان جایگزین می‌‎توان از اشیای دیگری مانند اسباب آشپزخانه، استفاده کرد. بسیاری از سفالگران ابزارهای خراطی را از نوارهای فلزی می‌سازند که برای جعبه‌ی بسته‌بندی استفاده می‌شوند چرا که محکم و آن‌قدر انعطاف‌پذیر هستند که نیازهای سفالگران را رفع کنند.

کاترهای قلمی سوراخ‌کننده

این نوع از کاترها در اندازه‌های مختلف موجود هستند و معمولا دارای تیغه‌ی نوک تیز و فلزی هستند که هنگام فرو کردن در اطراف گل می‌چرخد. ابزارهای خود را به کمک لوله‌های پلاستیکی که در اندازه‌های مختلف در دسترس هستند، بسازید.

تنها شیاری پانزده سانتی‌متری در انتهای یک قطعه لوله، با اره‌ی چوب یا اره‌ی آهن ایجاد کنید. این برش بعدا می‌تواند به آسانی به کمک کاغذ سنباده صاف شود. خودکارهایی را انتخاب کنید که مغز قابل تعویضی دارند. خودکار می‌تواند داخل گل بچرخد و سوراخی ایجاد کند. باید توجه کنید که درپوش درون خودکار، گیر خواهد کرد. برای حل این مشکل، می‌توان آن را با سوزن بیرون کشید.

ابزارهای فرم‌دهی در سفالگری

جهت فرم‌دهی و شکل‌ دادن به گِل رس نیاز به وسایل خاصی است که به آن‌ها، ابزار فرم‌دهی در هنر سفالگری می‌گویند که در ادامه به معرفی ابزاری که در این دسته قرار گرفته‌اند، پرداخته شده است.

پایه‌ی چرخان

پایه‌ی چرخان الزاما از ابزارهای مهم سفالگری محسوب نمی‌شود اما وجود آن می‌تواند باعث آسان‌تر شدن اکثر فعالیت‌های سفالگری شود چرا که تمرین‌های سفالگری بایستی از تمامی جهات دیده شوند.

غلتک راهنما

این ابزار را با ضخامت‌های مختلف می‌توان به راحتی از ابزار فروشی‌ها تهیه کرد. خرید یک قطعه طویل و بریدنش به قطعات دلخواه، از خریدن آن‌ها به طور جداگانه از مغازه سفالگری ارزان‌تر در می‌آید. به خاطر داشته باشید که به دو عدد از هر کدام احتیاج خواهید داشت.

ابزار چوبی ساینده و فرم دهنده

این ابزار را می‌توان به راحتی از فروشگاه‌هایی که وسایل سفالگری می‌فروشند تهیه کرد. برای داشتن عملکردهای جداگانه به بیش از و دو یا سه عدد از این ابزار بیشتر نیاز نیست. سعی کنید دچار وسوسه نشوید و بیش از حد نیاز خود خرید نکنید.

اسپاتول و قاشق‌های چوبی

آشپزخانه منبع خوبی برای یافت این ابزارها هست. این‌ها توانایی تطبیق‌پذیری بسیاری برای انجام انواع اعمال روی سفال‌ها از جمله کوبیدن، صاف کردن و ایجاد بافت بر سطح سفال را دارند.

انواع پرگار

معمولا از پرگار برای اندازه‌گیری، پهنای عرضی درپوش ظروف، آن هم ظروفی که با چرخ درست می‌شوند، استفاده می‌کنند. ابزاری ارزان که به راحتی در انواع ابزار فروشی‌ها یافته می‌شود.

قلم‌مو

داشتن قلم‌موهای گوناگون با کیفیت خوب در این کار ضروری است. درکار سفالگری از انواع قلم‌مو از جمله قلم‌موی نرم، انواع قلم‌موی سرگرد برای لعاب‌کاری یا قلم‌موهای ظریف برای ظریف‌کاری استفاده می‌کنند. مسواک‌های کهنه برای خراشیدن سطح گِل مناسب هستند و نیز از آن‌ها می‌توان برای پاشیدن مواد لعاب بر روی سفال استفاده کرد. قلم پاک‌کننده، گزینه‌ای عالی برای زدودن خرده‌ریزهای سفال از سطح نقش برجسته‌ها، هنگام حکاکی بر روی سطح سفال است.

انواع اسفنج

اسفنج ابزاری ضروری برای زدودن آب اضافی از سطح داخلی و خارجی ظروف است. از آن در مرحله‌ی دوغاب و لعاب نیز می‌توان استفاده کرد. داشتن مجموعه‌ای از انواع اسفنج‌های طبیعی و مصنوعی ضروری است.

استفاده از اسفنج‌هایی که روی پایه‌ای چوبی ثابت شده‌اند، هنگام چرخ‌کاری کمک بسیاری به پاک کردن آب اضافی از ظروف بلند و باریک خواهد کرد.

انواع افشانه

افشانه‌ها انواع گوناگونی دارند و در اندازه‌های متنوع موجود هستند. میان انواع وسایل زیبایی و آرایشی، بطری‌هایی خواهید یافت که در دهانه‌شان افشانه دارند، جایگزین مناسبی خواهند بود.

تهیه و گردآوری مطلب: وبلاگ فروشگاه اینترنتی پرنون

منبع: فروشگاه اینترنتی پرنون

با ارسال دیدگاه و پیشنهادات خود ما را در بهبود مطالب یاری کنید.