در استان اصفهان بیش از شصت رشته صنایع‌دستی رواج دارد. شهر اصفهان با انتخاب شدن به عنوان نخستین پایتخت فرهنگی کشورهای اسلامی در سال 2005 در میان مردم  کشورها بیش از بیش مشهور گشته و گردشگران بسیار را به خود جلب کرده است. گردشگرانی که مشتاق به تهیه سوغاتی ایرانی هستند تقریبا سوغاتی و صنایع‌دستی و سوغاتی‌های تمام نقاط ایران را در حاشیه میدان نقش‌جهان و در بازار قدیمی اصفهان، می‌توانند تهیه کنند. اگر قصد خرید صنایع دستی اصفهان را دارید و می‌خواهید با انواع صنایع دستی در این استان آشنا شوید ما در ادامه انواع صنایع دستی اصفهان را معرفی کرده‌ایم پس با ما همراه باشید. 

لیست صنایع دستی اصفهان 

شهرستان‌های اصفهان و کاشان دو قطب بزرگ و با اهمیت صنایع‌دستی استان اصفهان به شمار می‌روند که بیشترین میزان صنایع‌دستی ناحیه را به سمت خود متمایل نموده‌اند. صنایع‌دستی شهرستان اصفهان و صنایع‌دستی شهرستان کاشان شامل دست‌ساخته‌های زیادی می‌شوند که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:

• قلمکارسازی استان اصفهان
• خاتم سازی اصفهان
• منبت کاری
• نمد مالی
• گیوه بافی و گیوه دوزی
• عبا بافی در نایین
• سفال و سرامیک سازی در شهرضا
• پوست و پوستین دوزی
• ملیله سازی در اصفهان
• میناکاری اصفهان
• کاشی سازی
• لاکی روغنی
• سوزن دوزی اصفهان
• صحافی
• ضریح سازی، هنرهای تشکیل دهنده مجموعه هنری ضریح
• فیروزه کوبی

قرن هاست که اصفهان سنگ بنای هنرها و صنایع دستی ایرانی بوده است که در بازدید از این شهر و آثار باشکوه آن چندان دور از ذهن نیست. همین تسلط در صنایع دستی اصفهان که طیف وسیعی از هنرها مانند قالی بافی، فلزکاری، چوب کاری، نقاشی، سرامیک و نساجی را در بر می گیرد، با ظرافت به کار می رود. میدان نقش جهان اصفهان، بازار صنایع دستی اصفهان است. در جدول زیر لیست صنایع دستی استان اصفهان شرح داده است که برخی از این هنرها در دوران صفوی رونق داشته است و امروزه منسوخ شده است اما برخی از آن‌ها همچنان پابرجا هستند. 

قلمکارسازی اصفهان

قلمکارسازی یکی از صنایع‌دستی پر سابقه‌ای است که قرن‌ها در اوج شهرت بود و از دوره مغول‌ها در ایران مرسوم شده است. در دوره مذکور به منظور جلب نظر خان‌های مغول ایرانیان نیز دست به ابتکاراتی زدند که از جمله ابداع نقاشی روی پارچه یا پارچه‌های قلمکار بود، سپس این صنعت در زمان صفویه گسترش بیشتری پیدا کرد.
به هر صورت عمر پرشکوه این صنعت در زمان صفویه بود و در اواسط عصر قاجاریه به‌تدریج از رونق آن کاسته شد. در زمان سلطنت شاه‌عباس کبیر این صنعت رونق به سزایی یافت و بیشتر لباس‌های مردانه و زنانه از پارچه‌های قلمکار تهیه می‌شد و این پارچه‌ها در این زمان شهرت فراوان داشته و مورد توجه درباریان بود و از این‌رو بیشتر لباس آنان از "قلمکار زر" یا "قلمکار اکلیلی" تهیه می‌شد.

 در آن زمان محله‌ای مخصوصی برای تهیه لباس درباریان در بازار قیصریه اصفهان وجود داشت و پارچه‌های قواره‌ای قلمکار را که در اصطلاح آن روز "دلگه" نامیده می شود را از آن محل‌ها به دست می‌آوردند.
در زمان سلطنت رضاشاه با امتیازات خاصی که برای صنعتگران و ارباب حرف به ویژه صنعتگران قلمکار فراهم شد بار دیگر این صنعت رونق گذشته خود را به دست آورد و عده‌ای از استادکاران بزرگ قدیمی مثل شیخ حریری مشهدی عبدالخالق، حاج محمدرضا و حاج محمدتقی اخوان چیت‌ساز، برادران بیرجندی و شیخ بهایی و چند تن دیگر شرکت تولید قلمکار را تشکیل دادند.

تولید پارچه‌های قلمکار زحمت زیادی دارد که برای تولید آن‌ها باید چندین مرحله طی شود. در صورت کسب اطلاعات بیشتر درباره تولید این پارچه‌ها می‌توانید به صفحه نحوه تولید صنایع‌دستی قلمکار اصفهان مراجعه کنید.

اگر علاقه و پشتکار عده‌ای از استادکاران این فن نبود، اکنون اثری از این صنعت ظریف باقی نمی‌ماند ولی تلاش پیگیر صنعتگران این رشته و استقبالی که از آن شد موجب شد تا بار دیگر حجم تقاضا برای این‌گونه پارچه‌های نقش دار افزایش یابد و چون مقدار تولید و عرضه این محصول محدود بود صنعتگران را به چاره‌اندیشی و پیدا کردن راه‌حل جهت عرضه بیشتر باهمان کیفیت هنری واداشت. در این مورد تنها راه چاره را ایجاد نقوش مورد نظر را روی قالب و انتقال قالب‌های مذکور روی پارچه دانستند. 
معروف‌ترین استاد قالب تراش در این رشته مرحوم استاد رحیم بیدادی بود که سال‌ها پیش در گذشت. از استادان دیگر قالب تراش می‌توان از استاد اسماعیل قالب تراش و استاد مهدی اولیایی نام برد.
در گذشته پارچه‌های قلمکار استفاده‌های مختلفی داشت اما امروز بیشتر از صنایع دستی قلمکاری به عنوان رومیزی، سفره، تو سینی و ساک دستی استفاده می‌شود.

خاتم سازی اصفهان

خاتم‌سازی از معروف‌ترین صنایع‌دستی اصفهان است. هنر خاتم‌کاری، آراستن سطح اشیاء با مثلث‌های کوچکی است که طرح‌های گوناگون آن همواره به‌صورت اشکال منظم هندسی بوده است. این شکل‌های هندسی را با قرار دادن مثلث‌هایی کوچک در کنار هم نقش‌بندی می‌کنند.

 می‌توان گفت: صنایع دستی خاتم از نقش‌های هندسی تشکیل‌شده از مثلث‌های سه‌پهلو (متساوی‌الاضلاع) است که از عاج، استخوان، چوب و مفتول برنج ساخته شده و معمولاً به ضخامت 2 میلی‌متر در سطح خارجی یا سطح داخلی و خارجی اشیاء چوبی چسبانده می‌شود.

آثاری که از قدیم مانده نظیر درهای کاخ‌ها، رحل‌های قرآن و صندوق‌های مقابر خاتم‌کاری نشان می‌دهد که این هنر در زمان قدیم و به‌ویژه عهد صفویه رواج کامل داشته یکی از مراکز اصلی آن هم اصفهان بوده است؛ اما همین معلوم می‌کند تا چند سالی این هنر در اصفهان رو به زوال گذاشته و تنها شیراز مرکز این صنعت شده است.
در ابتدا کار خاتم با استفاده از مثلث‌های بسیار بزرگ که پهلوی هم قرار می‌دادند تهیه می‌شد ولی به تدریج با پیشرفت ذوق و تبحر هنرمندان ابعاد مثلث‌ها ریزتر و کوچک‌تر شد. به هر حال هنر خاتم‌سازی از زمان پیدایش تاکنون تحولاتی را داشته است.

صنعتگران خاتم‌ساز برای تهیه خاتم از مواد اولیه متنوعی استفاده می‌کنند که در کمتر صنعت دستی دیگری این چنین تنوعی به چشم می‌آید. این مواد عبارتند از: چوب فوفل، چوب گردو، چوب نارنج، چوب عناب، استخوان شتر، مفتول برنجی، لایه برنجی، سریشم گرم، سریشم سرد، فرمالین، فیبر و روغن جلا و تخته سه‌لایی. غیر از آن برای تکمیل ساخت از چفت و لولا و غیره نیز استفاده می‌کنند. از خاتم در تهیه محصولات مختلفی استفاده می‌شود که از جمله این محصولات عبارتند از:

• قاب عکس
• جعبه سیگار
•  عصا
•  پیپ
•   جعبه پاسور
•  جعبه لوازم آرایش
• جاکلیدی و سرکلیدی
• جعبه دستمال کاغذی
•  جاقلمی 
•  شطرنج
•  ظروف پذیرایی
•   تخته ‌نرد
• جعبه جواهرات

در اصفهان علاوه بر اشیاء خاتم که به شیوه شیرازی می‌سازند قسمتی از مصنوعات خاتم  را با نقره و میناسازی توأم کرده‌اند که در شیراز وجود ندارد. مثلاً جعبه‌های خاتمی که رویه آن را نقاشی مینیاتور می‌کنند و روی آن را روغن می‌زنند.

منبت کاری

منبت‌کاری جز یکی صنایع‌دستی چوبی می‌باشد. واژه منبت به معنای کنده‌کاری خاص و همراه با خلل و فرج روی چوب است که سابقه‌ای دیرینه دارد، شاید بتوان آغاز تاریخ منبت‌کاری را از زمانی دانست که انسان نخستین بار، با ابزاری برنده چوبی را تراشیده است.

در حال حاضر هم هنر منبت‌کاری همچنان رواج دارد و در گوشه و کنار ایران هنرمندان بسیاری بدان مشغول‌اند اما متأسفانه رفته‌رفته استفاده از نقوش اصیل که شامل طرح‌های اسلیمی و ختایی یا گل و بوته است رو به فراموشی می‌رود و طرح‌های خارجی جای آن‌ها را می‌گیرد.

در نوعی از این هنر به جای آن که زمینه چوب را کنده‌کاری کنند و نقش موردنظر را برجسته سازند چو‌ب‌های مختلف را با رنگ‌های گوناگون طبیعی آن بریده پهلوی هم قرارمی دهند. این کار شباهت زیادی به هنر موزائیک دارد.

 در این‌گونه جدید از چوب‌های شمشاد برای رنگ زرد و عناب برای رنگ قرمز استفاده می‌کنند. زمینه کار بیشتر از چوب گردو و یا ریشه درختان جنگلی است که خود دارای نقوش زیبایی هستند.

مهم‌ترین ماده‌ای که روی آن منبت‌کاری می‌کنند چوب است. این چوب باید محکم و بدون گره باشد. برای این منظور از چوب‌های آبنوس، فوفل، بقم، شمشاد و عناب و گردو، استفاده می‌کنند. البته آبنوس و بقم چون هم محکم‌تر و هم چرب‌تر هستند دوام بیشتری دارند اما در ایران به خاطر فراوانی چوب گردو اکثراً از این چوب استفاده می‌شود. 
منبت‌کاری چوب در شهرهای گلپایگان و اصفهان رونق و رواج درخور و شایان توجه ای دارد. 

نمد مالی

نمد مالی در استان اصفهان رونق فراوان دارد و یکی از مراکز مهم تولید انواع نمد شهر«شهرضا» است. 

گیوه بافی و گیوه دوزی

متأسفانه گیوه دوزی در شهرهای مختلف استان اصفهان در حال از بین رفتن است. گیوه دوزان این شهر علاوه بر تولید گیوه به تعمیر کفش نیز می پردازند. نحوه تولید گیوه که شامل تهیه رویه، تهیه تخت گیوه و نهایتاً دوخت رویه و تخت است، همانند سایر مناطق کشور است. 

عبا بافی در نایین

نایین در مشرق شهر اصفهان قرار دارد و تنها صنعت دستی آن عبا بافی که در ناحیه ای نزدیک شهرنایین به نام محمدیه وجود دارد. 
حدود 25 درصد عباهای تولید شده در محل به فروش می رسد و بقیه به شهر های مشهد و قم و گاهی کشورهای عربی ارسال می شود. 

سفال و سرامیک سازی در شهرضا

مردم اصفهان در هنر سفالگری هم مهارت فوق‌العاده‌ای دارند که در شهر اصفهان و نیز در شهرهای نطنز و شهرضا در استان اصفهان، سفال و سرامیک سازی رواج دارد. شهرضا از مراکز عمده سفال سازی ایران است و محصولات آن دارای خریداران بسیار است. 
نقش‌هایی که در سرامیک شهرضا به چشم می‌خورد اغلب نقش گل و بوته و ماهی است و برای رنگ کردن لعاب نیز از اکسیدهای فلزات آهن، مس و منگنز وکبالت استفاده می‌شود. درشهر نطنز نیز یک کارگاه سرامیک سازی با استفاده از خاک استون ور محصولات جالبی را تولید می کند. در شهر اصفهان هم کارگاه‌های متعدد سفال و سرامیک سازی وجود دارد. 

پوست و پوستین دوزی

صنعت پوست دوزی در اصفهان از صنایع دستی پررونق این شهر در گذشته بوده است ولی اکنون آن رونق دیرین را ندارد. فرآورده‌های پوستی اصفهان به لحاظ ظرافت و لطافت الیاف و رنگ سفید یکدست آن خواستاران زیادی دارد. بررسی ها نشان می دهد که تعداد خریداران فرآورده های پوستی روز به روز در حال کاهش است، از طرفی کاهش تعداد کارگاههای پوست دوزی نیز حاکی از نقصان تقاضا برای محصولات مذکور است. 

ملیله سازی در اصفهان

یکی از رشته‌های صنایع دستی اصفهان که از ارزش هنری زیادی برخوردار است و تولید محصولات آن نیاز به ظرافت و دقت فوق العاده دارد ملیله سازی است و فرآورده های تولیدی صنعتگران این رشته نمایانگر ذوق سرشار آنان است. 
باید به این نکته توجه کرد که در تولید برخی از فرآورده ها چون گل سینه و گوشواره تنها ملیله سازان دخالت ندارند بلکه از مینا سازان و زرگران هم استفاده می کنند و در مقابل انجام عمل به آنان کارمزد می‌دهند. 

سکمه دوزی و قلاب دوزی 

یکی دیگر از رشته‌های صنایع دستی موجود در شهر اصفهان سکمه دوزی و قلاب دوزی است که جز هنر رودوزی‌ سنتی حساب می‌شوند.
مواد اولیه مورد استفاده سکمه دوزان و قلاب دوزان عبارت است از: 

• کتان ایرانی و خارجی و نخ پنبه ای (که از تهران تهیه می شود و به صورت کلاف یا عمامه ای است)
• کتان خارجی را که بیشتر هم مورد استفاده دارد و عرض آن 140 سانتیمتر است.

رومیزی گرد، زیربشقابی و دستمال‌های مخصوص از انواع محصولات سکمه دوزان یا قلاب دوزان است. 

نگارگری در اصفهان 

نگارگری در ایران از سابقه ای طولانی برخوردار است. در زمان شاه عباس دوم که اصفهان پایتخت و مرکز هنر ایران شد، هنر نگارگری هم در این شهر تکامل یافت. 
معمولاً برای نگارگری از چوب، عاج، فیبر و استخوان استفاده می شود و هر کارگاه رأساً اقدام به تولید می کند و معمولاً برای دور قاب عکس و جعبه از خاتم و مینا استفاده می شود. ضمن آن که باید گفت عده ای از هنرمندان اصفهانی نیز در زمینه طراحی فرش، تذهیب و تشعیر هم فعالیت دارند. 

میناکاری اصفهان

مشکل است بتوان گفت از چه زمانی هنر میناکاری در ایران رواج گرفته است؛ زیرا از روزگاران پیش از عهد صفویه نمونه‌هایی از میناکاری در دست نیست و حتی از دوران صفوی هم نمونه‌های فراوان ای برجای نمانده است. در دوران قاجاریه میناکاری به مقدار کم وجود داشته است و اشیایی مانند سرقلیان و کوزه قلیان و کوزه و بادگیر قلیان را میناکاری می‌کرده‌اند.
رواج صنعت میناکاری در اصفهان از دوران پهلوی و حدود سال 1310 ه.ش. است و مخصوصاً این که این هنر- صنعت به وسیله یکی از استادان هنرمند و به نام اصفهان یعنی استاد شکرالله صنیع‌زاده بسط و توسعه یافت و شاگردانی در این مکتب تربیت شدند که هر یک کانون دیگری در هنر مینا به وجود آوردند. جهت آشنایی با اساتید این رشته می‌توانید به صفحه آشنایی به بخش معرفی اساتید و هنرمندان میناکاری مراجعه کنید.
بیشتر اشیایی که میناسازان فعلی به بازار عرضه می‌کنند عبارت است از: گوشواره، گلوبند، انگشتر، جعبه‌های بزرگ و کوچک آرایش زنانه، قوطی سیگار، جعبه‌های خاتم‌کاری و میناکاری، بشقاب مینا، گلدان مینا به اندازه‌های مختلف، تابلوهای بزرگ و کوچک میناکاری که با هنرهای دیگر مانند طلاکاری و خاتم‌کاری و مینیاتور ترکیب می‌شود. روی اشیاء طلایی و نقره‌ای هم می‌توان میناکاری کرد ولی اساساً صنایع دستی میناکاری روی مس انجام می‌شود.

کاشی سازی

کاشی سازی یکی از اصلی‌ترین صنایع‌دستی اصفهان است. در این فرآورده‌ها ویژگی طرح‌ها و نقشه‌های قدیمی به‌خوبی حفظ شده است و حتی امروز هم خواستاران بسیاری دارد.

از دیگر هنرهایی که با استفاده از کاشی در این استان انجام می‌گیرد کاشی معرق می‌باشد که عبارت از بریدن و خرد کردن کاشی و در کنار هم قرار دادن آن‌هاست. از آنجا که نقش‌هایی که روی کاشی‌ها پیاده می‌شود تا حدی پیچیده است کاشی‌سازها نمی‌توانند آن‌ها را به صورت ذهنی ترسیم کنند، از این رو صنعتگران طرح‌های مورد نظر را به طراحان سفارش می‌دهند.

پس از این که طرح موردنظر تهیه شد صنعتگران آن‌ها روی کاشی پیاده می‌کنند. برای این منظور طرح موردنظر را روی کاشی ساده که قبلاً آماده شده قرار می‌دهند و سپس روی خطوط طرح، سوزن فرو می‌کنند و به این ترتیب خطوط نقشه در جای سوزن باقی می‌ماند که با ریختن گرد زغال روی منفذهای ایجاد شده، شکل و طرح موردنظر بر روی کاشی انتقال داده می‌شود.

 پس از آن خطوط را بر حسب ذوق و سلیقه رنگ‌آمیزی کرده و جهت پخت به داخل کوره می‌گذارند. از این به بعد محصول آماده عرضه به بازار خواهد بود. 

لاکی روغنی

محصولات لاکی روغنی مختلف هستند از آن جمله قلمدان سازی است. قلمدان و قلمدان‌سازی با هنر و فرهنگ ایران رابطه و پیوند دیرینه دارد. چرا که گران‌مایه‌ترین میراث‌های نقاشی و نگارگری تذهیب و منبت‌کاری هنرمندان قدیمی ما بر جعبه‌های قلمدان نقش بسته است.

از طرفی قلمدان در گذشته‌ای نه چندان دور مهم‌ترین وسیله کتابت و بهترین عامل برانگیختن و ترغیب مردم طبقات گوناگون به فراگیری آموزش و خطاطی و خوشنویسی بود. قلمدان سازی از عهد صفویه رونق و اعتبار افزونی گرفت. قلمدان‌های این دوره از جمله اصیل‌ترین آثار هنری باستان به شمار می‌رود .قلمدان‌ها به‌طور عمده قلمدان‌ها از نظر جنس به سه دسته تقسیم می‌شوند که عبارتند از:

1. قلمدان‌های چوبی 
2.  قلمدان‌های فلزی 
3.  قلمدان‌های مقوایی 

به‌طور کلی از لحاظ اندازه قلمدان‌ها  دارای چهار نوع هستند که عبارتند از:

1. قلمدان کوچک که به آن نیم بهره نیز می‌گویند و ابعاد آن 2*13 سانتیمتر است. 
   
2. قلمدان متوسط یا یک بهره که ابعاد آن 7/3*21 سانتیمتر است. 
   
3.  قلمدان عادی که دو بهره نیز نامیده می‌شود و ابعادش 4/4*5/23 سانتیمتر است. 
   
4. قلمدان بزرگ که تقریباً به اندازه جعبه قلمدان است به ابعاد 5/5*28 و سه بهره نام دارد. 
   

از قلمدان‌سازان معروف که قلمدان مقوایی می‌ساختند؛ که در دوره قاجار شهرت داشتند می‌توان به میرزا ابوالقاسم طباطبائی، مشهدی حسن تهرانی، عبدالحسین مقواساز اصفهانی و کریم مقواساز اشاره کرد. از محصولات دیگر لاکی روغنی می‌توان به جلدسازی و قاب آیینه اشاره کرد. 
به لاکی روغنی‌هایی که از جنس کاغذ تهیه می‌شود پاپیه ماشه هم می‌گویند، پاپیه ماشه که اساساً واژه‌ای فرانسوی است و در فرهنگ‌های لغت به معنی کاغذ فشرده آمده، معمولاً به اشیایی مقوایی که سطح آن‌ها به‌وسیله نگارگری تزیین و بالاک مخصوص پوشش یافته است اطلاق می‌شود.

سابقه این نوع هنر که در گذشته «نقاشی روغن» یا «لاکی» نامیده می‌شد، چندان روشن نیست، لیکن از آثار موجود در موزه‌ها چنین استنباط می‌شود که تا بعد از دوره سلجوقیان کلیه کتاب‌های خطی دارای جلد چرمی ساده یا ضربی و فاقد هر نوع تزئینات اسلیمی بوده است. در دوره ایلخانی نیز که شهر هرات مرکز عده تحقیقات و تألیفات بوده و جلد کتاب بسیار معتبر از نوع سوخت و جلد کتاب عادی معمولاً چرمی ساده یا ضربی و فاقد هر نوع تزئینات اسلیمی بوده است. 
در دوره ایلخانی که شهر هرات مرکز عمده تحقیقات و تألیفات بوده و جلد کتاب بسیار معتبر از نوع سوخت و جلد کتاب عادی معمولاً چرمی ساده یا ضرب بوده و برای تزئین کتب علاوه بر نقوش اسلیمی از خطوط ختایی استفاده می‌شده و ظاهراً تا آن زمان پاپیه ماشه در ایران رواجی نداشته ولی اسناد معتبری در دست است که نشان می‌دهد این هنر از دوره صفویه به ایران راه یافته و به موازات سایر انواع صنایع‌دستی شکل گرفته و متکامل شده است. 

سوزن دوزی اصفهان

این «هنر- صنعت» تولیدش در انحصار زنان و دختران خانه دار است. در حال حاضر از این هنر علاوه بر کلاه برای تهیه زیر لیوانی، کمربند، کفش، جلیقه استفاده به عمل می آید. طرح‌های سوزن‌دوزان عموماً ذهنی و ملهم از برداشت‌ها و بینش‌های مشخص هنرمندان از محیط طبیعت است و بیشتر شامل گل بوته‌های تمثیلی می‌شود. 

صحافی

هنر صحافی عبارت ست است از عمل اتصال همه برگهای کتاب و قراردادن آنها در پوشش و محافظ به نام جلد که می تواند با دست یا با ماشین باشد. البته این کار در قدیم بیشتر توسط دست هنرمندان با ذوق انجام می گرفت و هر هنرمند با ذوق و استعداد آثاری هنری خلق می کرد که نمونه‌های آن‌ها هم اکنون در موزه ها موجود است. 
قدیمی‌ترین نسخه‌های جلد شده، از روایت‌های انجیل بود که مربوط به شش قرن بعد از میلاد است که در مصر نوشته و کاغذ آن از جنس پاپیروس است. که روی آن را از چرم می‌پوشاندند و برای بستن آن از چرم استفاده می کردند. جهت آشنایی کامل با  این هنر اصیل ایرانی که در شهر اصفهان رایج است می‌توانید به صفحه هنر صحافی و جلدسازی ستتی ایرانی مراجعه کنید. 
جلدها را از نظر نوع ساخت آن به انواع مختلف می‌توان تقسیم کرد که هر کدام از روش‌ها به مرور زمان در اثر پیشرفت هنر جلدسازی به وجود آمده است. انواع جلدها عبارتند از:

1-جلدهای سوخت 
2-جلدهای ضربی 
3-جلدهای لاکی 

ضریح سازی

در اصطلاح فارسی ضریح را صندوقی بر قبر و حفاظی گرداگرد قبر معنا کرده‌اند؛ که بعضاً با عناوینی چون صندوق حایل حفاظ محجر نیز همراه است. در فرهنگ فارسی امروز چنین آمده است: ضریح صندوقی مشبکی است که بر روی مزار اولیا و قدسیان نصب می‌کنند. 
نکاتی که در ساخت ضریح باید رعایت شود: عامل تقدس، عدم کاربرد صورت در نقوش، کتیبه‌های قرآنی و طلا ، آوردن سوره‌های یاسین، الرحمن آیه تطهیر، آیه نور، عددهای به‌کاررفته و سمبل آن‌ها، ذکر نام بانی و تاریخ ساخت آن، علامتی به‌عنوان شاخص ضریح و صاحب آن، دیگر مدفونین در ضریح.
ضریح از نظر فرم، محفظه‌ای است مکعب مستطیل با عرض و طول و ارتفاع متغیر که اغلب پلان آن مستطیل است و در نگاه اول چون اتاقکی فضای داخل مقبره را از اطراف جدا نموده است. 
اجزاء متشکله ضریح به ترتیب عبارتند از: بدنه و اسکلت، پیکره‌های سنگی، ستون‌ها، پایه ستون، گوی ماسوره‌ها، لچکی‌ها، ترنج‌ها، کتیبه‌های نقره، حواشی برجسته‌کاری، کتیبه‌های طلا مشبک‌های طلایی، زهوارها، میخ‌های تزیینی، گلدان‌ها، نقاشی‌های داخل ضریح، پارچه روی سقف مزار، 

هنرهای تشکیل دهنده مجموعه هنری ضریح

طراحی و نقاشی سنتی، درودگری، مرصع‌کاری و ترصیع، زرگری، سازندگی، بافت، ترمه بافی و رودوزی، قلمزنی و سبکهای مختلف آن، مینا سازی، حجاری، خطاطی. 
استادان ضریح ساز شهر اصفهان عبارتند از: استاد حسین پرورش، استاد اصغر مباشرپور، استاد مهدی ذوفن، استاد حاج محمد تقی ذوفن و استاد کمیلیان، استاد محمد علی فرشید، استاد علی والیان، استاد سطوت، استاد علی حاج زرگر باشی، استاد دیناری. 

فیروزه کوبی

هنر فیروزه کوبی یکی از معدود رشته های صنایع دستی است که سابقه تاریخی چندانی نداشته و در حال حاضر هم تولید محدودی دارد و همین امر باعث آن گردیده تا فیروزه کوبی آن‌گونه که باید شناخته نشده باشد هر چند که زیبایی و گیرایی یک محصول خوب صنایع دستی را با خود دارد. 
قدمت فیروزه کوبی به حدود 70سال قبل می رسد و در آن زمان صنعتگری بنام«یوسف حکیمان» معروف به محمد رضا در مشهد کار فیروزه کوبی بر روی زینت آلاتی نظیر دستبند، گل سینه، گوشواره و غیره را شروع کرد. و حدود 20 سال بعد این صنعت توسط صنعتگر دیگری به نام«حاج داداش» از مشهد به اصفهان برده شد. در حال حاضر صنعت دستی فیروزه‌کوبی فقط در اصفهان رایج و صنعتگران شاغل در این رشته نیز همچون تولید آن محدود است. 
در اصفهان،صنایع دستی  فیروزه کوبی صرف نظر از جواهرات در ظروفی مانند بشقاب، لیوان، کاسه و گلاب پاش و غیره نیز مورد استفاده می‌باشد.

تهیه و گردآوری مطلب: وبلاگ فروشگاه اینترنتی پرنون 
منبع : ویکی پدیا، صنایع‌دستی ایران و پهنه‌بندی جغرافیایی آن

با ارسال دیدگاه و پیشنهادات خود ما را در بهبود مطالب یاری کنید.