صنایع دستی کردستان

صنایع‌دستی کردستان از زیباترین صنایع‌دستی ایران محسوب می‌شود که هنرهای دستی این منطقه بیشتر از نظر قالیبافی شهرت دارند. مهم‌ترین صنایع‌دستی کردستان شامل: فرش، گلیم، سجاده، نمد، نازک‌کاری، زیورآلات کردی و آلات موسیقی است. فرش سنندج در نوع خود بی‌نظیر بوده و فرش و گلیم بیجار نیز معروفیت خاصی دارد.

شاید بتوان گفت: بعد از فرش، مهم‌ترین سوغات استان صفحه شطرنج و سایر مصنوعات چوبی است که توسط هنرمندان حرفه‌ای این دیار ساخته و روانه بازار می‌شود. اگر علاقه‌مند به آشنایی با صنایع‌دستی استان کردستان هستید فقط کافی است تا انتهای این مطلب با ما همراه باشید.

قالی‌بافی کردستان

قالیبافی در کردستان بسیار رایج است و نام کردستان همیشه مترادف با مهم‌ترین قالی‌های دستبافت بوده که با کمال ذوق و سلیقه پدید آمده است و قالی افشار و سنندج و بیجار و بوکان، امروزه شهرت جهانی دارد و یکی از پرارزش‌ترین فرش‌های ایران است.

بیشتر طرح‌های مورد استفاده قالی‌بافان در کردستان، طرح‌های شکسته بوده و به‌ندرت از طرح‌های دیگر استفاده می‌شود. از میان این طرح‌ها می‌توان به طرح ماهی درهم (هراتی)، ریز ماهی نقش بته‌ای، گل وکیلی، گل میرزاعلی، گل مینا و شاخ گوزن و مینا خانی اشاره کرد.

فرش‌های ایلیاتی و روستایی

قالی‌های بافت روستا به دلیل استفاده از پودهای ضخیم پشمی، دارای بافت سنگین و پُرزهای بلند و گوشتی هستند ازاین‌رو، آن‌ها در اصطلاح محلی خرسک می‌نامند. طرح این قالی‌ها بیشتر هندسی است.

طراحی این فرش به صورت ذهن بافت اجرا می‌شود به این معنی که هر بافنده در بافت نقشه‌ای خاص مهارت می‌یابد و طرح کلی آن را در ذهن خود حفظ می‌کند و هر بار بر طبق سلیقه‌ی خود آن را می‌بافد. رنگ زمینه بیشتر این قالی‌ها تیره است و طرح‌ها با تضاد رنگی مشخص بر آن قرار می‌گیرد.

فرش بیجار

ویژگی شاخص فرش بیجار، ساختار متراکم این قالی‌ها است. بافت آن‌ها به گونه‌ای است که نمی‌توان آن‌ها را تا کرد. در مراحل اولیه تجارت فرش، این گونه فرش‌ها را "لول" می‌نامیدند. این کلمه بیانگر استحکام بیش از حد فرش بیجار است.

برای تولید این که مانند تخته محکم است، یک پود بسیار ضخیم را علاوه‌بر یکی دو پود نازک، وارد بافت فرش می‌کنند. این عمل به صورت متناوب در تار و پود فرش تکرار می‌شود. با کوبیده شدن گره‌ای فرش توسط شانه آهنی، بافت فرش محکم‌تر می‌شود.

با کوبیده شدن گره‌ای فرش توسط شانه آهنی، بافت فرش بسیار محکم‌تر می‌شود. نقش فرش‌های این منطقه بیشتر شامل طرح‌های منظم است و به نسبت نوع روستایی آن دارای خطوط ملایم‌تر و نقش‌مایه‌های طبیعی‌تری است.

در این طرح‌ها، نقوش کلاسیک ایرانی بزرگ شده و در کنار نقش‌هایی که تحت تأثیر مدل‌های روستایی و قبیله‌ای است، دیده می‌شوند. این قالیچه‌ها که از جذابیت و گیرایی خاصی برخوردارند، بافتی ظریف دارند و اصالت و سادگی در طرح و رنگ آن‌ها مشهود است.

قالیچه سنندج از لحاظ سبک کاملا متفاوت است و با محصولات دیگر نقاط ایران هیچ شباهتی ندارند. قدمت، کیفیت و ظرافت قالی سنندج به حدود سه قرن پیش زمان تبدیل شدن سنندج به مرکز کردستان باز می‌گردد.

گلیم‌بافی

مشهورترین گلیم‌های کردستان، سنه است که اکنون شامل سنندج و اطراف آن می‌شود. این منطقه از مراکز مهم تولید قالی و گلیم‌های کردستان به شمار می‌آمده است. تأثیر صفویان در گلیم‌های به جای مانده از قرون هجدهم، نوزدهم و اوایل قرن بیستم به وضوح دیده می‌شود.

گلیم‌های قبایل سنجابی و جاف تحت تأثیر آویزهای زربافت و قلاب‌دوزی شده صفوی است. گلیم‌های سنه چه از نظر فنی و چه از لحاظ زیبایی‌شناسی با دیگر گلیم‌هایی که توسط قبایل و چادرنشینان کرده بافته شده، تفاوت دارد. در بافت آن‌ها نوعی ذوق هنری دیده می‌شود و بیش از گلیم‌های دیگر به فرش‌های گره‌دار ایرانی شبیه است.

موج‌بافی

موج یا رختخواب‌پیچ بیشتر در مناطق روستایی و کم و بیش در مناطق شهری مورد استفاده است. از موج در ماه‌های سرد سال به عنوان روانداز استفاده می‌شود. ماده اصلی موج، پشم است. طول یک موج معمولا 2/25 متر است و عرض آن چهار تخته باریک را تشکیل می‌دهد. این چهار تخته به عرض 9/5 متر، یک جا به دستگاه موج‌بافی بسته می‌شود.

جانماز یا سجاده

جانماز یا سجاده، تولید کارگاه دیگر موج‌بافی است. این بافته همچنان که از نام آن بر می‌ِآید، زیراندازی برای ادای نماز است که همیشه پاک و منزه نگه داشته می‌شود و پس از انجام نماز، جمع می‌شود. قطع جانماز، کوچک و حدود 150*100 سانتی‌متر است و از دو تخته تشکیل می‌شود.

نمدبافی

نمدبافی در کردستان با سابقه طولانی کردها در امر دامداری ارتباط تنگاتنگ دارد. مزایای نمد به عنوان عایقی در برابر رطوبت، گرما و سرما و نیز استحکام قابل توجه این فرآورده، آن را به وسیله مناسبی برای زندگی در کوهستان و مناطق سردی چون کردستان بدل ساخته است.

شالبافی

شال یک نوع پارچه است که برای تهیه لباس کردی مورد استفاده قرار می‌گیرد. شال نوعی پارچه زمخت و تک رنگ است که از پشم گوسفندان در دستگاه شال بافی، بافته می‌شود. شالبافی از هنرهای اصیل و سنتی استان کردستان است.

هنر شالبافی یکی از هنرهای پررونق در کردستان است چون مردان این منطقه همچنان اصالت خود را حفظ کرده‌اند و لباس‌های کردی می‌پوشند.

نازک‌کاری

شهر سنندج، مرکز تولید صنایع‌ چوبی مانند: نازک‌کاری، معرق و منبت‌کاری است مردمان آن از حدود 100 سال پیش به خلق آثار هنری در این زمینه اشتغال دارند. در حال حاضر انواع تولیدات نازک‌کاری و کارگاه‌های صنایع‌ چوبی و سنتی به دو گروه عمده تقسیم می‌شوند.

نازک‌کاری چوب

ساخت فرآورده‌های چوبی و نازک‌کاری در سنندج سابقه طولانی دارد و محصولات چوبی این شهر از قدیم‌الایام خواستاران فراوانی داشته به ویژه تخته شطرنج‌های سنندج از مرغوبیت خاصی برخوردار است.

در کارگاه‌های نازک‌کاری علاوه‌بر تهیه تخته شطرنج، محصول‌های دیگر از قبیل: قوطی سیگار و شیرینی‌خوری، کیف زنانه و جعبه لوازم‌آرایش، سینی، بشقاب و غیره تولید می‌شود. امروزه کارگاه‌های خراطی کردستان بیشتر به تهیه قلیان، پیپ، چپق، عصا، چوب‌دستی و چوب سیگاری می‌پردازند.

گیوه‌کشی

گیوه یا کلاش پای‌افزاری راحت، مقاوم و ارزان است که در جوامع کوچ‌نشین، روستایی و شهری مورد استفاده قرار می‌گیرد. سادگی ابزار کار و در دسترس بودن مواد اولیه برای تولید آن و همچنین وجود نیروی کار در دسترس موجب رواج پیشه گیوه‌کشی در کردستان به ویژه در ناحیه اورامانات شده است.

مراکز عمده تولید گیوه در کردستان، آبادی اورامانات و هجیج است و در قصبه نودشه، گیوه‌کشی از مشاغل عمده مردمان محسوب می‌شود.

کاشی‌کاری

صنعت کاشی‌کاری نیز در کردستان رونق بسیاری دارد و این صنعت از قرن سیزدهم هجری قمری به بعد رو به پیشرفت گذاشت و داخل مسجد دارالاحسان و مسجد دارالامان و خانه‌های قدیمی سنندج از کاشی‌های معرق پوشیده است و هنر ساختن کاشی‌های معرق در زمان امان‌الله خان اول اردلان اوج گرفت و صنعت کاشی‌سازی در این زمان رو به تکامل گذاشت.

منبت‌کاری

منبت‌کاری چوب در کردستان از قدیم رواج داشته و درهای چوبی در کردستان و برخی از روستاهای آن که به جای مانده، متعلق به دوران صفوی است که دارای کنده‌کاری‌های دقیق به صورت گل و کتیبه‌های گوناگون است.

منبت‌کاری‌هایی که بر در امام‌زاده‌ها و مشایخ انجام شده بسیار باارزش است و امروز هم منبت‌کاران کرد در کردستان به کار خود ادامه می‌دهند و منبت‌کاری رواج کامل دارد. اکنون در سنندج، معروف‌ترین و زبردست‌ترین منبت‌کاران در کارگاه‌های خود همراه با سبک‌های جدید که در آن ابداع و ابتکار خود را محفوظ داشته‌اند مشغول به کار هستند.

قواره‌بری

از دیگر تزئینات کاربردی در بناهای قدیمی سنندج، پنجره‌ها چوبی با شیشه‌های رنگی است. جریان رنگ و نور در لابه‌لای گره‌ها و چفت و بست پیچان نوارهای چوبی، فضایی رویایی و خیال‌انگیز در اتاق‌های این ساختمان به وجود می‌آورد.

قدمت اروسی‌سازی در سنندج تقریبا به 350 سال پیش می‌رسد و نمونه‌های موجود بر مهارت کم‌نظیر استادکاران سنندجی در این هنر، مهر تائید می‌گذارد. ‌

تهیه و گردآوری مطلب: وبلاگ فروشگاه اینترنتی پرنون

منبع: فروشگاه اینترنتی پرنون

با ارسال دیدگاه و پیشنهادات خود ما را در بهبود مطالب یاری کنید.