صنایع دستی زنجان

صنایع‌دستی زنجان همانند دیگر شهرهای ایران از تنوع گسترده‌ای برخوردار است و هنرمندان این شهر با دستان هنرمند خود صنایع‌دستی خارق‌العاد‌ه‌ای خلق می‌کنند. با توجه به این که تمرکز اصلی فروشگاه اینترنتی پرنون در زمینه فروش صنایع‌دستی استان‌های مختلف ایران است در این مطلب به طور اختصاصی به معرفی صنایع‌دستی استان زنجان پرداخته شده است.  

در صورتی که علاقه‌مند به آشنایی با انواع صنایع‌دستی زنجان و سوغات زنجان هستید تا انتهای این مطلب با ما همراه باشید.

انواع صنایع‌دستی زنجان

در گوشه و کنار استان زنجان در شهرستان‌ها و روستاهای این استان قدیمی ایران، صنایع‌دستی مختلفی تولید می‌شود که هرکدام از آن‌ها کاربرد خاصی دارند و بسیار زیبا و چشم‌نواز هستند. در ادامه به معرفی برخی از معروف‎ترین صنایع‌دستی زنجان پرداخته شده است.

سفالگری زنجان

سفالگری از اواخر هزاره هفتم قمری در استان زنجان رواج داشت. گواه این مطلب کشف سفال‌های کم‌دوام و کدر است که به آن دوره تعلق دارد. پس از اسلام، بهترین نمونه سفال‌های دوره سلجوقی در این استان ساخته شده است. این ظروف به صورت کاسه و بشقاب در اندازه‌های مختلف و به اشکال انسانی و حیوانی با کتیبه‌هایی به خط کوفی و طرح‌های اسلیمی تزئین شده‌اند.

نقوش این ظروف به صورت برجسته و لعاب آن، زرد و سبز کم‌رنگ است در اوایل قرن هشتم ه.ق، سلطانیه یکی از مهم‌ترین مراکز سفالگری ایران بود. بارزترین مشخصات سفال‌های این دوره عبارتند از: برجسته بودن نقوش، نقاشی زیرلعاب، کتیبه‌هایی به خط کوفی با عبارت لااله‌الا‌الله و ظروفی با لعاب سفیدرنگ و گاهی سبز روشن و نقوش مانند: مجلس شکار، پرندگان در حال پرواز و بوته‌های گیاهی.

از دیرباز تاکنون روستاهای سلطانیه، بلوبین، قلتوق، گلابرسفلی و علیا ازجمله مراکز سفال استان زنجان بوده‌اند و ظروف مختلف مانند خمره، کشک‌ساب، کوزه و تنور در این مراکز تولید می‌شده است. در چند دهه اخیر با رواج ظروف پلاستیکی، تولید و استفاده از ظروف سفالی کم‌رنگ شده است.

امروزه سفالگران این روستاها اشیائی همچون؛ تنور، کوزه و گلدان تولید می‌کنند. گفتنی است که روستای قلتوق، اولین روستایی است که در آن استفاده از چرخ سفالگری رواج یافته است و سفالگران آن را آقایان تشکیل می‌دهند.

چاقوسازی استان زنجان

هرگاه نام زنجان به میان می‌آید، یاد هنرمندان چاقوساز این شهر از جمله استاد یعقوب زنجانی، استاد محمدعلی زنجانی و استاد یحیی قدومی در اذهان زنده می‌شود. زنجان در قرن دهم ه ق یکی از مراکز مهم صنعتی ایران به شمار می‌رفت و کارگاه‌های بیشمار اسلحه‌سازی در آن دایر بود.

بعدها به دلایل سیاسی و اجتماعی این کارگاه‌ها رو به اضمحال نهاد و صنعت چاقوسازی شهر نیز با ورود چاقوهای ماشنی آلمان، انگلیس و ژاپن دچار رکود شد اما به رغم مشکلات فراوان با پایمردی استادکاران سخت‌کوش، این صنعت به حیات خود ادامه داده و تا حدودی راه ترقی را پیموده است.

چاقوهای زنجان تنوع فراوان دارد و ظرافت، تناسب، شیوه آبکاری و قدرت برش از ویژگی‌های آن است. تیغه این چاقوها معمولا از جنس فولاد سخت است و پس از برش و حرارت دادن در کوره مهارت چکش‌کاری، ساییده و صیقل داده می‌شوند.

آستر چاقو از جنس آهن یا برنج است و رویه آن نیز غالبا از شاخ حیوانات به ویژه شاخ گوزن تهیه می‌شود. انواع چاقوهای شکاری، چاقوهای صحرایی، چاقوهای آشپزخانه، دشنه و قداره که هر یک به شکل‌های گوناگون تولید می‌شوند.

هنر ملیله‌کاری زنجان

ملیله‌کاری با سابقه تاریخی چند هزارساله یکی از ظریف‌ترین و پربهاترین هنرهای فلزکاری است و جزء مهم‌ترین صنایع‌دستی بومی زنجان محسوب می‌شود. هنرمندان ملیله‌کار زنجانی با استفاده از نقره و گاه طلا مبادرت به ساخت ظروف تزئینی و مصرفی گران‌قیمت از جمله؛ سرویس چای‌خوری، انواع سینی، گلدان، کاسه، قلمدان، جعبه جواهرات و قاب عکس می‌نمایند که از شهرت جهانی برخوردار است و زینت‌بخش مجموعه‌های هنری خصوصی و موزه‌های جهان هستند.

این هنر، فنی بسیار پیچیده و ظریف دارد و در حال حاضر ملیله‌کاری زنجان با همت و تلاش هنرمندان با ذوق این شهر روز به روز پیشرفت کرده و برخی از آنان دست به ابتکاراتی زده‌اند که موجب تحول و تکامل این هنر شده‌اند. همچنین زنان نیز همگام با مردان کم و بیش به فعالیت در این رشته مشغول هستند.

چاروق‌دوزی زنجان

صنعت کفاشی از قرن یازدهم ه.ق در شهر زنجان رونق داشته است. چاروق قدیمی زنجان، پاپوشی بدون پاشنه، از چرم خام بود که با تسمه‌هایی بلند به ساق پا بسته می‌شد و در روستاها بیشتر مورد استفاده چوپانان قرار می‌گرفت.

در سال‌های اخیر، چاروقی با رویه‌ای از چرم که تولید آن از حدود چهل سال پیش رواج داشته است، کمتر تولید می‌شود. چاروق کنونی زنجان شکل خاص و ظریفی دارد و زنان و دختران شهری اغلب آن را به عنوان کفش روفرشی استفاده می‌کنند.

این نوع چاروق، پاشنه‌دار و کف آن از چرم است و رویه‌اش از نخ‌های ابریشم و گلابتون به رنگ‌های مختلف بافته و تزئین می‌شود. گفتنی است که یکی از اساتید معروف چاروق‌دوز زنجان به نام مرحوم استاد اصغر خطیبی چاروق نوع اخیر را در زنجان رواج داده است.

گیوه‌دوزی استان زنجان

گیوه یکی از پاپوش‌های سنتی ایران است و به دلایل مختلف از جمله راحتی، سبکی و جلوگیری از تعریق پا مورد استفاده‌ی عشایر، روستاییان و گروهی از شهرنشینان است. رویه و گیوه توسط زنان و دختران و با استفاده از قلاب و انواع نخ‌های پنبه‌ای و ابریشمی بافته می‌شود.

کف یا زیره گیوه معمولا از جنس چرم است و به وسیله صنعتگرانی که اصطلاحا «تخت‌کش» نامیده می‌شوند، آماده می‌شود. کار دوخت رویه به تخت نیز به عهده گیوه‌دوزها است. مناطقی مانند کردستان، کرمانشاه، آباده و شیراز جزء مهم‌ترین مراکز تولید گیوه در ایران هستند.

قالی‌بافی

قالی‌بافی در استان زنجان یکی از صنایع‌دستی عمده مناطق روستایی محسوب می‌شود و اغلب توسط زنان روستایی و در کنار کار کشاورزی و دامپروری تولید می‌شود. طرح‌ها و نقش‌های به کار رفته در قالی زنجان به صورت ذهنی و تجرید است.

نقوش رایج در قالیبافی زنجان بسیار متنوع است. برخی از این نقوش عبارتند از: ریز ماهی، سه‌متن ماهی، لچک ترنج، شکارگاه، لچک و ترنج، ایلونی مهاجر، ساوه مهاجر، شاه‌عباسی، بوته ترمه، گل‌افشار، طرح بیدگینه، قلتوق.

مرغوب‌ترین قالی‌های استان زنجان در روستاهای بید گینه و قلتوق بافته می‌شوند و امروزه جزء کالاهای صادراتی مهم است. پشم این قالی‌ها عموما توسط بافندگان رنگرزی شده و از ثبات قابل‌توجهی برخوردار است. این قالی‌های ریز بافت دارای چهل رج است.

تهیه و گردآوری مطلب: وبلاگ فروشگاه اینترنتی پرنون

منبع: فروشگاه اینترنتی پرنون

با ارسال دیدگاه و پیشنهادات خود ما را در بهبود مطالب یاری کنید.